Nga - Trung hình thành trục mới đối trọng Mỹ và phương Tây?

Ông Leslie H. Gelb, chủ toạ danh dự của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và ông Dimitri K. Simes, chủ toạ trọng tâm “ích quốc gia” của Mỹ nhận định Trung Quốc và Nga đang hình thành một trục mới chống Mỹ và phương Tây. Nga và Trung Quốc bắt tay nhau Hai chuyên gia này cho rằng chuyến bay chở nhân vật tiết lộ các bí ẩn an ninh quốc gia của Mỹ có tên Edward J. Snowden từ Hongkong đến Moscow trong tháng 6 chẳng thể thực hiện được nếu không có sự cộng tác chém giữa Chính phủ Nga và Trung Quốc. Hành động của Moscow và Bắc Kinh trong vụ Snowden thể hiện sự cả quyết ngày một tăng và sẵn sàng hành động chống lại Mỹ của hai nước. Ngoài hành động bảo vệ Snowden, chính sách của Trung Quốc và Nga đối với Syria đã vô hiệu hóa Hội đồng Bảo an liên hiệp quốc trong 2 năm qua nhằm ngăn chặn những hành động quốc tế chung. Tin tặc người Trung Quốc thẳng tắp thâm nhập vào các Cty Mỹ và các vụ tấn công mạng của Nga đối với các nước láng giềng cũng gây mối quan ngại ở Washington. Nga và Trung Quốc hình như quyết định, để thúc đẩy hơn nữa các lợi ích của hai nước, họ cần làm ngượng mặt Mỹ. Không nước nào muốn gây nên một cuộc chiến tranh lạnh mới, phó mặc các cuộc xung đột nóng bỏng và những hành động của họ trong vụ Snowden đã chứng minh điều đó. Trung Quốc cho phép Snowden đến Hongkong, nhưng rồi nhẹ nhõm đẩy anh ta ra đi. Trong khi đó, sau khi đưa ra một số tuyên bố mang thuộc tính khiêu khích, Chính phủ Nga chừng như giảm bớt giọng điệu. Tuy nhiên, hai nước đang dạo sức mạnh và ảnh hưởng ngoại giao lớn hơn mà họ nhận thấy chỉ có thể đạt được bằng cách ngăn chặn Mỹ. Và trong các vấn đề quốc tế, cách tốt nhất của họ là ngăn chặn để giảm bớt sức mạnh của Mỹ. Cách tiếp cận mới của Bắc Kinh và Moscow hình như được dựa trên cơ sở nhận thức hiện nay rằng sức mạnh của Nga và Trung Quốc ngày một tăng so với Mỹ và ngày càng nhấn mạnh những dị biệt của họ trong nhiều vấn đề quốc tế, chẳng hạn cuộc xung đột Syria. Moscow và Bắc Kinh đều phản đối nguyên tắc dùng hành động quốc tế để can thiệp vào các vấn đề chủ quyền của một nhà nước như đã xảy ra tại Libya năm 2011. Hai nước cũng không muốn phương Tây có những hành động chống lại nhà lãnh đạo thân thiện với họ như Tổng thống Bashar al-Assad của Syria. Khi tinh thần về những ích lợi chung này trở nên vững chắc, cộng tác càng ngày càng tăng giữa Nga và Trung Quốc có thể gây nên những rủi ro nghiêm trọng cho Mỹ và thế giới. Những toan tính đó lên đường từ hai nhận thức hiểm nguy: Thứ nhất, hai nước nhận thấy Mỹ đang ngày càng sút giảm và suy đồi. Theo ý kiến của hai nước, Mỹ đang ở trong tình thế tiến thoái lưỡng nan trong lịch sử, có quan hệ chém đẹp với châu Âu và các khu vực của châu Á trong khi đánh mất sức mạnh kinh tế và quyền uy đạo đức ở vơ các nước còn lại trên thế giới. Mỹ rút quân đội khỏi Iraq và Afghanistan mà không tạo được chiến thắng ấn tượng nào khẳng định sức mạnh siêu cường quân sự vô địch của Mỹ trong việc thực hành các đích chính sách. Thứ hai, nhiều nhà lãnh đạo của Nga và Trung Quốc coi các đích chính sách đối ngoại của Mỹ căn bản trái với các ích lợi quan yếu của họ. Không ai trong số các nhà lãnh đạo Nga và Trung Quốc nhận thấy việc xúc tiến dân chủ của Mỹ nhằm phản ánh cam kết trung thực với tự do, trái lại cả hai nước cảm nhận sự thúc đẩy dân chủ của Mỹ là một hành động làm suy yếu các chính phủ thù địch với Mỹ. Các lực lượng Nga - Trung tham gia cuộc tập trận Operation Joint Sea 2013. Mỹ, Nga, Trung - Cạnh tranh nhưng vẫn cần nhau Rõ ràng chủ toạ Trung Quốc Tập Cận Bình thực hiện chuyến công du quốc tế trước tiên đến Moscow để hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir V. Putin nhằm đề nghị Bắc Kinh và Moscow nên “ủng hộ lẫn nhau mạnh mẽ trong các cố gắng để bảo vệ các lợi ích chủ quyền quốc gia, an ninh và phát triển”, cam kết “phối hợp chém” về các vấn đề khu vực và quốc tế. Tổng thống Putin đáp lại bằng cách tuyên bố “quan hệ đối tác chiến lược giữa chúng ta rất quan yếu trên cả phạm vi song phương và toàn cầu”. Mặc dầu tuyên bố của hai nhà lãnh đạo có thể tạo ra ấn tượng về sự kết liên nhiều hơn cần thiết, nhưng thực tại họ hiểu rất rõ bức thông điệp của nhau. Các nhà hoạch định chính sách ở Washington phải đánh giá thận trọng mối quan hệ ngày càng tăng giữa Trung Quốc và Nga và tác động của nó đối với Mỹ. Quả tình, Trung Quốc và Nga đấu bị chia rẽ bởi lịch sử mếch lòng tin lẫn nhau cũng như mâu thuẫn ích lợi kinh tế và tham vọng lãnh thổ của Trung Quốc. Mối quan tâm của Trung Quốc về Triều Tiên lớn hơn Nga và lợi ích của Moscow ở Syria lớn hơn của Bắc Kinh. Và tại Trung Á, hai nước là các đối thủ cạnh tranh rõ ràng. Hơn nữa, Trung Quốc là một siêu cường đang lên và Nga đang nắm duy trì sự hiện diện trong các cuộc chơi lớn - nơi đem đến cho hai nước những triển vọng khác nhau về các vấn đề thế giới. Trước Chiến tranh Thế giới thứ nhất, nhiều người cho rằng sự buộc ràng kinh tế lẫn nhau và những tổn thất đồ sộ của chiến tranh sẽ ngăn chặn cuộc xung đột giữa các cường quốc châu Âu. Trong thời gian trước khi xảy ra Chiến tranh Thế giới thứ hai, Nga và Đức Quốc xã chừng như không thể là các đồng minh, cho đến khi xuất hiện Hiệp ước không xâm lược kéo dài 2 năm được gọi là Molotov-Ribbentrop đã làm cho châu Âu bị đổ nát và hàng triệu người bỏ mạng. Tổng thống Obama không nên coi Trung Quốc và Nga là những quân thù hoặc bạn bè, mà là các cường quốc quan trọng có lợi ích riêng của họ như vụ Snowden trình diễn.#. Ban đầu ông Obama công khai chỉ trích Trung Quốc và Nga, yêu cầu hai nước dẫn độ Snowden. Nhưng chỉ khi ông Obama hạn chế lập trường chỉ trích công khai và rắn rỏi trong các cuộc trò chuyện cá nhân, lúc đó Bắc Kinh và Moscow bắt đầu nhận thấy những lợi ích của việc tránh đối đầu hơn nữa. Đối với Washington, mối quan hệ với Trung Quốc sẽ bảo vệ mạnh mẽ các ích lợi thương nghiệp của Mỹ, đồng thời hiểu rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang vấp phải nhiều khó khăn thực sự trong việc giải quyết các vấn đề kinh tế trong nước. Để giành được sự tôn trọng của Nga và Trung Quốc, đầu tiên Nhà Trắng phải chứng minh rằng sự lãnh đạo của Mỹ là rất cấp thiết để giải quyết các vấn đề căn bản của thế giới, kể cả những vấn đề quan yếu đối với Trung Quốc và Nga. Minh Tâm